detalj slike: KRK Art dizajn

SUNČANI KALENDAR

Dr Simo Jelača

ISTORIJAT

Još je starim Egipćanima bilo poznato da se najsjajnija zvezda Sirijus pojavljuje na nebu pa nestaje. Tako je bilo od postanka i biće do prestanka postojanja naše planete zemlje. Sa pojavom Sirijusa reka Nil je plavila, a sa njenim nestankom reka se povlačila i ostavljala plodni mulj, čime je Egipćanima donosila plodne žetve. Brojanjem dana od jedne pojave Sirijusa do druge utvrdili su 365 dana i taj period su proglasili godinom. Tako je godina po Egipćanima trajala 365 dana. Tokom perioda od 1460 godina uočili su da su zakasnili za sunčanom godinom punu godinu, od 365 dana i taj period nazvali su Sotisov period. Egipćani su zatim počeli da broje dane od jednog do narednog pojavljivalja Sirijusa i prve godine su izbrojali 365 dana. Prilikom drugog brojanja izbrojali su, takođe, 365 dana, kao i treće godine. E tokom brojanja četvrte godine izbrojali su 366 dana. Time su zaključili da vremenski period između dva sjaja Sirijusa, godina, traje 365¼ dana.

Tek 238-e godine, pre nove ere, Egipćani su se usudili da reformišu svoj dotadašnji kalendar, usvajanjem svake četvrte godine za prestupnu, u trajanju od 366 dana. Taj prestupni dan proglasili su za sveca Dobrotvornih bogova. Usvajanje kalendara sa prestupnom godinom 7 Marta 238-e godine (pre n.e.), u nauci je nazvano ''Kanopski edikt'' po mestu Kanopu pored Aleksandrije, gde je dati kalendar prihvaćen. Prema prednjemu, Egipćani su počeli da broje godine 17 vekova pre Hristova rođenja.

Postoje istorijski zapisi da su Mesopotamci počeli vođenje svog kalendara još od 3200 godina pre n. e., znači čak 15 vekova pre Egipćana. Za Kineze, legenda kaže, da je njihov vladar Huangdi izumeo kalendar 2637-e godine pre n.e. i da je isti bazirao na astronomskim merenjima sunčeve putanje i mesečevih mena. Po tom kalendaru obična kineska godina traje 12 meseci, a prestupna 13 meseci. Grci su zvanično počeli računanje godina od 776 godine pre n.e. (od prvih Olimpijskih igara), a Rimljani od 753-e godine pre n.e. (od godine osnivanja Rima).

Darko Šćekić, u svojoj knjizi ''Sorabi – istina o srpstvu od iskone'' navodi da su Srbi zvanično počeli da broje godine od 5508-e godine pre n.e., što znači pre svih ostalih naroda. Ovo se može uzeti za istinito, na osnovu veoma iscrpnih podataka Dr Olge Luković – Pjanović u njenim knjigama ''Srbi narod najstariji''. Prema tom srpskom kalendaru Car Dušan je proklamovao svoj Zakonik na praznik Vaznesenja 21 Maja 6857 godine, Car Lazar je poginuo u Kosovskoj bitci 6893 godine..

Godine 46-e pre n.e. u poseti Juliusu Cezaru u Rimu je boravila egipatska kraljica Kleopatra ''Afrodita Nila'', ''Oživotvorena Venera'', ''Nova lepa Jelena'' i kako su je sve zvali zbog njene izuzetne lepote. U Kleopatrinoj pratnji nalazili su se naučnici, među kojima Sosigen, koji je na zahtev Julia Cezara izradio kalendar po uzoru na egipatski, sa trajanjem godine od 365¼ dana, koja se deli na 12 meseci. Takođe je određeno da Nova godina počinje prvog Januara, umesto 25 Marta (prema do tada važećem kalendaru od stvaranja Rima).

SUNČANI KALENDAR

Preciznim astronomskim merenjima utvrđeno je da dužina svetlosne godine traje 365.2422 dana, odnosno kraća je od godine po Julijanskom kalendaru za 11 minuta i 14 sekundi (ili 674 sekundi) i julijanskoj godini pobegne za pun dan za svakih 128.18991 godina (ili 128 godina, 69 dana, 7 sati, 36 minuta i 42 sekunde). Papa Gregorije XIII angažovao je jezuitskog matematičara Kristofera Klaviusa da preporuči novi kalendar, koji više odgovara astronomskim činjenicama. Taj novi kalendar stupio je na snagu u Četvrtak, 4 Oktobra 1582, a sledeći dan Petak bio je 15 Oktobar. Tako je praktično izgubljeno 10 dana (ti dani ne postoje). Ovaj kalendar nazvan je Gregorijanski i prihvaćen je u celom svetu. U vreme prihvatanja gregorijanskog kalendara razlika od julijanskog iznosila je već 13 dana,. A kako kalendarsko kašnjenje za stvarnom sunčanom godinom iznosi jedan dan za svakih 128.18991 godina to se isto kompenzuje sa vekovnim prestupnim godinama. Po gregorijanskom kalendaru prestupne su svaka godina čiji je broj deljiv sa 4, bez ostatka, kao i vekovne godine čije su prve dve cifre deljive sa 4 bez ostatka (na primer 1600, 2000, 2400, 2800 itd i zovu se Sekularne godine), dok vekovne godine čije prve dve cifre nisu deljive sa 4 bez ostatka nisu prestupne (na primer 1700, 1800, 2100, 2200 itd). Zbog vremenske razlike od 13 dana u pogledu izračunavanja ''pokretnih praznika'', među koje spada i Uskrs, Kod pravoslavnog sveta, prema odluci Prvog Vaseljenskog sabora u Nikeji 325 godine nove ere, Uskrs spada u prvu Nedelju posle proletnje ravnodnevnice i posle punog meseca, a da se pri tome ne poklapa sa judejskom Pashom. Prema tome najraniji mogući datum Uskrsa je 22 Mart, a najkasniji 15 Maj. Godine 1923 u Carigradu je održan Svepravoslavni kongres, na kome je usvojen projekat Astronomskog kalendara po našem profesoru Dr Milutinu Milankoviću (1879-1958), koga je upravo Srpska pravoslavna crkva imenovala kao svog stručnog predstavnika po pitanju kalendara na tom kongresu. Prema Milankovićevom proračunu trajanja sunčane godine iznosi 365 dana, 5 sati, 48 minuta i 48 sekundi, ili 365.24222 dana, što je za dve sekunde duže od trajanja tzv ''tropske godine''. Milanković je takođe odredio pravilo po kome su prestupne godine sve godine čija je cifra deljiva sa 4 bez ostatka, izuzev sekularnih vekovnih godina. Po Milankoviću sekularne, vekovne, godine biće prestupne samo onda kada je broj njihovih vekova deljiv sa 9 i daje ostatak 2 ili 6 (a to su: 2000, 2400, 2900, 3300, 3800 itd). Prema tome, prvo naredno razmimoilaženje između Milankovićevog i Gregorijanskog kalendara nastupiće 2800 godine, koja je po gregorijanskom prestupna, a po Milankovićevom nije. Po Milankovićevom interkalacionom računu kašnjenje kalendarske godine za suncanom za jedan dan nastupiće za 43200 godina. Premo tome Milankovićev kalendar je najprecizniji do sada izrađen u svetu.

Prema tome, neophodno je da sve pravoslavne crkve prihvate kalendarsku promenu i svoje praznike usklade sa time.

Autorov proračun daje tačne vrednosti kašnjenja kalendarske za sunčanom godinom od tačno jedne godine (365.2422 dana) za 46820 godina, 133 dana 5 sati i 24 minuta). Pomeranja Božića , prema prikazanom proračunu, vodilo bi u besmislenost, čime bi teorijski moglo doći do toga da se Božić i Uskrs slave u isti dan? Iz prednjega proizlazi da je besmisleno dalje zadržavanje na julijanskom kalendaru, što samo vodi ka daljem razmimoilaženju, a da je zaista vreme prihvatanja kalendara po Milankoviću, koga je inače za to ovlastila baš Srpska pravoslavna crkva, to je neosporno. Po pitanju kalendara i patrijrh Srpske pravoslavne crkve gospodin Pavle je rekao: ''Zahtevati da i dalje ostane tako (razlika od 13 dana), bez razlike šta je božansko i nepromenljivo, tj dogmatsko, a šta ljudsko i promenljivo (kalendar), bilo bi zaista kratkovido''. Vidno je da je julijanski kalendar premnogo zaostao iza sunčanog i njegove skazaljke treba pomeriti unapred.

Vindzor Juli 2003

Zvezda Sirius

PODELITE OVAJ TEKST NA: